Wat is ondergewicht?
Ondergewicht of ondervoeding, gedefinieerd als een body mass index (BMI) van minder dan 18,5, kan ernstige gevolgen hebben voor de algehele gezondheid. Ondergewicht wordt minder vaak besproken dan obesitas. Ondergewicht is, net als obesitas, een medische aandoening die gepaard gaat met fysieke en mentale risico’s. Het is belangrijk om de oorzaken van ondergewicht te onderzoeken om zo passende oplossingen te kunnen bieden.
Hoe vaak komt het voor?
De incidentie van ondergewicht kent een grote spreiding. Er is met name een verschil in de westerse landen vergeleken met de regio Zuid- en Zuidoost-Azië en delen van Afrika
Welke soorten ondergewicht zijn er?
Net als bij obesitas kan ondergewicht in categorieën worden verdeeld. Er zijn grofweg worden onderverdeeld in drie categorieën:
Primaire ondervoeding: Ontstaat door onvoldoende inname van voedingsstoffen, vaak door armoede, eenzijdig dieet of eetstoornissen zoals anorexia nervosa/ boulimia nervosa
Secundaire ondervoeding: Dit wordt veroorzaakt door (chronische) ziekten zoals kanker, infectie of malabsorptieziekten zoals coeliakie of de ziekte van Crohn, die de opname van voedingsstoffen kunnen belemmeren.
Genetisch bepaald ondergewicht: Sommige mensen hebben van nature een snellere stofwisseling of een genetische aanleg voor een laag lichaamsgewicht, zonder dat dit direct gezondheidsproblemen veroorzaakt.
Welke nadelen kent ondergewicht?
Door een gebrek aan essentiële voedingsstoffen breekt het lichaam spierweefsel af om energie te genereren. Dit leidt tot spierzwakte en een verminderd fysiek uithoudingsvermogen. Verminderde opname van voedinggstoffen leidt onder andere tot een tekort aan calcium en vitamine D. Dit tekort kan osteopenie of osteoporose veroorzaken, wat het risico op botbreuken verhoogt. Maar ook vitamine- en mineralentekorten, zoals ijzertekort (bloedarmoede), kunnen leiden tot symptomen zoals vermoeidheid, kortademigheid en duizeligheid. Bij vrouwen met ondergewicht kan amenorroe (het uitblijven van de menstruatie) leiden tot vruchtbaarheidsproblemen. Bij mannen kan het de testosteronspiegel verlagen, wat invloed heeft op de spiermassa en het libido. Patiënten met ondergewicht hebben vaker last van terugkerende infecties en een vertraagd herstel.
Eetstoornissen
Anorexia nervosa
Anorexia is een eetstoornis waarbij iemand een intense angst heeft om aan te komen in gewicht en zichzelf uithongert om extreem gewichtsverlies te bereiken. Mensen met anorexia hebben een vertekend lichaamsbeeld en zien zichzelf vaak als te zwaar, zelfs als ze al ondergewicht hebben. Dit leidt tot een obsessieve controle over calorie-inname, overmatig sporten en soms het gebruik van laxeermiddelen.
De fysieke gevolgen van anorexia zijn ernstig. Langdurige ondervoeding kan leiden voedingstekorten met spierafbraak, botontkalking (osteoporose), hartritmestoornissen en uiteindelijk orgaanfalen tot gevolg. Bij vrouwen kan de menstruatie uitblijven door hormonale ontregeling.
Ook op mentaal vlak heeft anorexia een grote impact. Mensen met deze aandoening kampen vaak met depressie, angststoornissen en een laag zelfbeeld. Sociale isolatie komt veel voor, omdat eten in gezelschap als stressvol wordt ervaren.
De behandeling van anorexia is complex en vereist een multidisciplinaire aanpak. Voedingsdeskundigen, psychologen en artsen werken samen om het gewicht en de mentale gezondheid te herstellen. Cognitieve gedragstherapie helpt om destructieve denkpatronen te doorbreken. Omdat anorexia een chronisch karakter kan hebben, is langdurige zorg vaak nodig. Vroege interventie is cruciaal om complicaties en een levensbedreigende situatie te voorkomen. Soms is de behandeling tevergeefs en komen patiënten soms in aanmerking voor een euthanasietraject.
Boulimia
Boulimia nervosa is een eetstoornis die wordt gekenmerkt door episodes van binge eating (onbeheerst veel eten) gevolgd door compensatiegedrag zoals braken, vasten, overmatig sporten of het gebruik van laxeermiddelen. Mensen met boulimia voelen zich vaak schuldig of beschaamd over hun eetbuien, wat de vicieuze cirkel van controleverlies en compensatie versterkt.
In tegenstelling tot anorexia hebben mensen met boulimia vaak een normaal gewicht of licht overgewicht, waardoor de aandoening minder snel wordt herkend. Toch zijn de gevolgen ernstig. Herhaaldelijk braken kan leiden tot tandbederf, elektrolytenstoornissen, hartritmestoornissen en schade aan de slokdarm door het zuur uit de maag. Daarnaast kan de maag uitrekken door de grote hoeveelheden voedsel die in korte tijd worden gegeten.
Op psychologisch vlak is boulimia sterk verbonden met angststoornissen, depressie en impulsief gedrag. Veel patiënten ervaren gevoelens van schaamte en een laag zelfbeeld, wat bijdraagt aan sociaal isolement. De drang om perfect te zijn en een laag lichaamsgewicht te behouden kan leiden tot emotionele uitputting.
De behandeling van boulimia richt zich op het doorbreken van de cyclus van eetbuien en compensatiegedrag. Cognitieve gedragstherapie helpt patiënten om hun relatie met voeding en zelfbeeld te verbeteren. Daarnaast kan voedingsadvies helpen om regelmatige en evenwichtige eetpatronen aan te leren. In sommige gevallen worden antidepressiva voorgeschreven om onderliggende psychische klachten te behandelen. Vroege diagnose en behandeling zijn essentieel om blijvende schade te voorkomen en de kwaliteit van leven te verbeteren.